Yirminci yüzyılda teknolojinin, buna bağlı olarak da endüstrinin gelişmesi, bütün toplumsal değerlerin yeniden düzenlenmesine neden olmuştur. Üretim ve tüketim anlayışı değişmiş, toplumsal hiyerarşi kırsal yaşayışın sadeliğinden sıyrılarak karmaşıklaşmış, sosyal yaşamda zorluklar yaşanmaya başlanmıştır.
Kuşkusuz bu karmaşa sanata da yansımaktadır. Sanat, geçmişinden gelen bir geleneğin devamı olarak, toplumsal yaşama gözlemci konumunda yaklaşmayı ve biçimsel anlamda nesnelliğini korumayı bir süre daha devam ettirmiştir. Ancak toplum, endüstri çağının getirdiği yeni yaşam biçimiyle tanışmış, üretim ve yaratma kavramlarının toplumsal yaşamdaki yansımalarıyla yüz yüze gelmiştir. Endüstri ürünü, çoğaltılabilir nesneler, hayatı kolaylaştıran makineler, insanların hizmetindedir artık. Bu noktada sanat, kendi konumunu sorgulayacaktır. Bir sanat eseri nesnel gerçekliğin penceresinden yenidünyanın gerçeklerini karşılayabilecek midir? Fabrika üretimi nesnelerin yaşama girdiği, biricikliğin neredeyse yok olduğu bir biçimsel varoluş, özgün ve tek oluşuyla övünen bir biçim sanatıyla nerede buluşabilecektir? Bu noktada yirminci yüzyılın önemli düşünürü Walter Benjamin’in sanat yapıtının biricikliğini sorguladığını görmekteyiz. Sanat yapıtı tek ve özgün olmak zorunda mıdır? Benjamin’e göre tekniğin yeniden üretilebildiği bir çağda sanat eserinin yeniden üretilmesiyle sadece yapıtın özel atmosferi etkilenmekte, yapıtın önemi ve gücü etkilenmeden kalmaktadır. (Benjamin, Çev: Ahmet Cemal 2004: 55) Yok olan, sadece gelenektir. Yapıtın geleneğin alanından koparılıp alınmasıyla ve çoğaltılmasıyla birlikte, bir defaya özgü varlığının yerine kitlesel varlığı geçirilmektedir. Fotoğraf, film gibi çeşitli yeni sanatsal teknikler, sanatın tıpkı bir sanayi ürünüymüş gibi çoğaltılabilen, bununla beraber özgün kalabilen bir boyutunun olduğunu ortaya koymuştur. Endüstri nesnesi ile sanatın bu birlikteliği toplumsal yaşantıya sanat eserinin kullanılabilir elemanlar olarak girebileceği bir ortam hazırlamıştır. Bu ortamı destekleyen ve gelişmesini teşvik eden sanatsal oluşumların yanında Bauhaus Okulu’nun sanayi ürünlerine doğrudan sanat nesneleriyle müdahale eden dönüştürücü rolünü özellikle belirtmek gerekir.
Bauhaus’un çağının bütün sanat oluşumlarını desteklediğini ve eğitim programına aldığını görmekteyiz. Bu sanat olaylarının başında da nesnel gerçekliğin tamamen dışına çıkan soyut sanat vardır. Bauhaus, okulunun temel derslerine soyut sanat anlayışını benimsemiş öğretmenleri getirmiştir. Soyut sanatın düşünce biçiminin endüstri nesneleri ve çoğaltılabilir sanatsal biçim gibi oluşumları destekler görünmesi bir çelişki gibi görünebilir. Neden sanat, teknolojinin katkısıyla Fütüristler’in kullandığı biçimlerin dışına çıkmış ve nesnesizliğe yönelmiştir? İlginç olan Bauhaus Okulu’nun estetiği ile soyut resmin “soyut gerçekliği” çağdaş anlayış çevresinde birleşmiştir. Figürsüzlük ve nesnesizlik soyut sanatın genel özelliği olmasıyla birlikte, soyut sanat ideolojik anlamda ahlaki ve toplumsal yapıya akmıştır. Toplum, estetik yoksunu bir makinalar dünyasında yaşamaya zorlanmaktayken, artık sanatın işlevi insanla doğa arasına giren endüstri dünyasını tasarlayıp ona biçim vermek, insanın yaşam üslubunu oluşturmaktır. Soyut Sanat, klasik nesneden uzaklaşmış görünmektedir, ama aslında onun temel nesnesi endüstri ve toplumdur. Sanat yaşamın dışında, birkaç sanat tüketicisinin görebileceği galerilerde değil, kamusal alanlarda, kullanım nesnelerinde, insan yaşayışının her alanında insanla beraber olacaktır. Soyut Sanat yenidünyanın yeni biçimlerini oluşturmakla görevlidir. Bauhaus, bir öncü okul olarak sanatçıları, özellikle de birer sanat ve renk kuramcısı olan Klee, Kandinsky, Itten gibi ustaları biçim yaratmak konusunda geleceğin sanatçılarını yetiştirmek üzere görevlendirecektir.
Yazının devamı için:
http://zuhalbaysar.blogspot.com.tr/2015/05/bauhausun-basarisi.html
Bknz.
BENJAMİN, Walter, 2004 Pasajlar. Çev: Ahmet Cemal, İstanbul: Yapı kredi Yayınları
Yorum Yazın Yorumu iptal et