1.Mona Lisa ne anlatmak ister sorusunu birçok kişi soruşturmuştur.Bakışında şefkat mi vardır, yoksa şehvet mi; kızgın mıdır, yoksa sakin mi... Benson bu gülümsemeyi bir fetiş olarak yorumlamıştır.
Benson;
"Bir fetişin tipik özelliği olan yer değiştirebilirliğe sahiptir; bu özelliği ile Mona Lisa, St.John the Baptist, Bacchus ve diğer tablolara da yerleşmiştir. Mona Lisa, koruyucu gülümsemesi ile karşımızda oturur. Sıcak, dik duruşunun arkasında; koylarıyla, tepeleriyle, narin köprüleriyle sucul bir arazinin başını beklemektedir. Ancak bu tabloda cinsellik de olmalıdır; çünkü Freud rüyalarda beliren arazilerin genellikle dişi cinsel organı temsil ettiğini söylemiştir. Bu tanımla hareket edersek Mona Lisa'nın arkasındaki detaylı arazinin yoğun bir cinsellik içerdiğini söyleyebiliriz" demiştir. (1)
2.Greenstein; eski zamanlardan beri, bu tabloya can veren modelin kim olduğunu bulmaya çalışmanın özel bir ilgi alanına dönüştüğünü söyler.
Greenstein;
"Shell, Sironi ve Jestaz'ın tarihi belgelerden elde ettikleri bulgular; bize, Leonardo'nun bu tabloyu birçok yere yanında götürdüğünü söyler. Floransa'dan Milan'a, Milan'dan Roma'ya (ki tablo burda Raphael tarafından da görülmüştür) ve daha sonra Fransa'ya. Leonardo'nun tabloyu bu şekilde yanında taşıması, aslında olağandışı bir davranış değildir; çünkü o dönemde yanında üç dört tane daha imzalı tablo taşıyordu" demiştir.(2)
3.Öne sürülen bilgilerde, tablodaki kadını Floransa dışında kimsenin tanımadığı söyleniyor.Peki neden resimdeki kadını kimsenin tanımadığı bir yere, tabloyu götürmek istedi sorusu akla geliyor.Bu tutumuna bakıldığında kadının kimliğinin kendisi için önemli olduğu ve tabloyu bir şeyin temsili olarak gördüğü söyleniyor.
Vasari;
"Leonardo bu resmi dört senede tamamlamış ve modelinin yüzündeki gülümseyi, resmini yaparken muhafaza edebilmek için özel bir uğraşı vermiştir" demiştir. (3)
Bugünkü uzmanlar, Mona Lisa'nın yarım bırakılmış değil, tamamlanmış bir tablo olduğunu konusunda hemfikirdir.
4.Kobbê;
"O artık mezarın sırlarını öğrenmiş, sayısız kere ölmüş ve dirilmiştir. Leonardo'nun ardından da insanlara tekrar ilham kaynağı olmuş ve başka eserlerde bugünlere dek canlı kalmayı
başarmıştır" demiştir.(4)
5.Herwitz ise gülümsemenin verdiği tanıdık hisse dikkat çeker;
"Sanki insan, o gülümsemeyi eskiden beri tanıyordur. Gülümseme sizi hedef almıştır, o kadar derinden size kilitlenmiştir ki; sanki bir tek sizin için gülümsediği hissine kapılırsınız. Aslında aynı zamanda herkese yöneliktir (burda Leonardo'nun, becerisi ile, ne yöne hareket ederseniz edin gülümsenin sizi takip ettiği hissini yaratması da dikkate alınmalıdır).Bütün bu özellikler, bir anne gülümsemesinin özellikleridir; ancak burda sözkonusu olan, evrenselleşmiş bir anne imgesidir. Freud da bu gerçeği, tabloyu, Leonardo'nun annesine bağlayarak ortaya çıkarmıştır" demiştir.(5)
6.Freud'un analizine göre;
"Öz annesinin yanından alındıktan sonra babasının yeni evinde, üvey annesi tarafından sevecenlik ve ilgiyle büyütüldü; ancak öz annesinin hayali onda derin izler bırakmış olmalıydı" (6)
"St. Anne tablosunda, oğlanın üzerine eğilmiş gizemlice gülümseyen bu iki kadın, form olarak da âdeta birleşmişlerdir. İç içe geçmiş görünürler, tek bedenden iki kafa çıkmış gibidir ve formların dış hatlarını takip etmek zordur. Freud, bunları, Leonardo'nun iki anneli oluşunun bir yansıması olarak görür" (7)
Bknz.
1.Benson, P. 1994. "Freud and the Visual". Representations, No. 45. University of California Press: 101-116.
2.Greenstein, M. J. 2004. "Leonardo, Mona Lisa and 'La Gioconda'. Reviewing the Evidence". Artibus et Historiae, Vol. 25, No. 50. IRSA: 17-38.
3.Freud, S. 1999. Sanat ve Edebiyat. 1. bs. çev. Ayşen Tekşen Kapkın, Dr. Emre Kapkın. İstanbul: Payel Yayınevi.
4.Herwitz, D. 1991. "The Work of Art as Pychoanalytical Object: Wollheim on Manet". The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 49, No. 2. Blackwell Publishing: 137-153.
5.Kobbê, G. 1916. "The Smile of the 'Mona Lisa'". The Lotus Magazine, Vol. 8, No. 2. 67- 74.
6-7. Freud, S. 1999. Sanat ve Edebiyat. 1. bs. çev. Ayşen Tekşen Kapkın, Dr. Emre Kapkın. İstanbul: Payel Yayınevi.
Benson;
"Bir fetişin tipik özelliği olan yer değiştirebilirliğe sahiptir; bu özelliği ile Mona Lisa, St.John the Baptist, Bacchus ve diğer tablolara da yerleşmiştir. Mona Lisa, koruyucu gülümsemesi ile karşımızda oturur. Sıcak, dik duruşunun arkasında; koylarıyla, tepeleriyle, narin köprüleriyle sucul bir arazinin başını beklemektedir. Ancak bu tabloda cinsellik de olmalıdır; çünkü Freud rüyalarda beliren arazilerin genellikle dişi cinsel organı temsil ettiğini söylemiştir. Bu tanımla hareket edersek Mona Lisa'nın arkasındaki detaylı arazinin yoğun bir cinsellik içerdiğini söyleyebiliriz" demiştir. (1)
2.Greenstein; eski zamanlardan beri, bu tabloya can veren modelin kim olduğunu bulmaya çalışmanın özel bir ilgi alanına dönüştüğünü söyler.
Greenstein;
"Shell, Sironi ve Jestaz'ın tarihi belgelerden elde ettikleri bulgular; bize, Leonardo'nun bu tabloyu birçok yere yanında götürdüğünü söyler. Floransa'dan Milan'a, Milan'dan Roma'ya (ki tablo burda Raphael tarafından da görülmüştür) ve daha sonra Fransa'ya. Leonardo'nun tabloyu bu şekilde yanında taşıması, aslında olağandışı bir davranış değildir; çünkü o dönemde yanında üç dört tane daha imzalı tablo taşıyordu" demiştir.(2)
3.Öne sürülen bilgilerde, tablodaki kadını Floransa dışında kimsenin tanımadığı söyleniyor.Peki neden resimdeki kadını kimsenin tanımadığı bir yere, tabloyu götürmek istedi sorusu akla geliyor.Bu tutumuna bakıldığında kadının kimliğinin kendisi için önemli olduğu ve tabloyu bir şeyin temsili olarak gördüğü söyleniyor.
Vasari;
"Leonardo bu resmi dört senede tamamlamış ve modelinin yüzündeki gülümseyi, resmini yaparken muhafaza edebilmek için özel bir uğraşı vermiştir" demiştir. (3)
Bugünkü uzmanlar, Mona Lisa'nın yarım bırakılmış değil, tamamlanmış bir tablo olduğunu konusunda hemfikirdir.
4.Kobbê;
"O artık mezarın sırlarını öğrenmiş, sayısız kere ölmüş ve dirilmiştir. Leonardo'nun ardından da insanlara tekrar ilham kaynağı olmuş ve başka eserlerde bugünlere dek canlı kalmayı
başarmıştır" demiştir.(4)
5.Herwitz ise gülümsemenin verdiği tanıdık hisse dikkat çeker;
"Sanki insan, o gülümsemeyi eskiden beri tanıyordur. Gülümseme sizi hedef almıştır, o kadar derinden size kilitlenmiştir ki; sanki bir tek sizin için gülümsediği hissine kapılırsınız. Aslında aynı zamanda herkese yöneliktir (burda Leonardo'nun, becerisi ile, ne yöne hareket ederseniz edin gülümsenin sizi takip ettiği hissini yaratması da dikkate alınmalıdır).Bütün bu özellikler, bir anne gülümsemesinin özellikleridir; ancak burda sözkonusu olan, evrenselleşmiş bir anne imgesidir. Freud da bu gerçeği, tabloyu, Leonardo'nun annesine bağlayarak ortaya çıkarmıştır" demiştir.(5)
6.Freud'un analizine göre;
"Öz annesinin yanından alındıktan sonra babasının yeni evinde, üvey annesi tarafından sevecenlik ve ilgiyle büyütüldü; ancak öz annesinin hayali onda derin izler bırakmış olmalıydı" (6)
"St. Anne tablosunda, oğlanın üzerine eğilmiş gizemlice gülümseyen bu iki kadın, form olarak da âdeta birleşmişlerdir. İç içe geçmiş görünürler, tek bedenden iki kafa çıkmış gibidir ve formların dış hatlarını takip etmek zordur. Freud, bunları, Leonardo'nun iki anneli oluşunun bir yansıması olarak görür" (7)
Bknz.
1.Benson, P. 1994. "Freud and the Visual". Representations, No. 45. University of California Press: 101-116.
2.Greenstein, M. J. 2004. "Leonardo, Mona Lisa and 'La Gioconda'. Reviewing the Evidence". Artibus et Historiae, Vol. 25, No. 50. IRSA: 17-38.
3.Freud, S. 1999. Sanat ve Edebiyat. 1. bs. çev. Ayşen Tekşen Kapkın, Dr. Emre Kapkın. İstanbul: Payel Yayınevi.
4.Herwitz, D. 1991. "The Work of Art as Pychoanalytical Object: Wollheim on Manet". The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 49, No. 2. Blackwell Publishing: 137-153.
5.Kobbê, G. 1916. "The Smile of the 'Mona Lisa'". The Lotus Magazine, Vol. 8, No. 2. 67- 74.
6-7. Freud, S. 1999. Sanat ve Edebiyat. 1. bs. çev. Ayşen Tekşen Kapkın, Dr. Emre Kapkın. İstanbul: Payel Yayınevi.
Freud'un analizi daha gerçekçi geldi bana.